„Hoewel gemeenten vaak zeer positief staan tegenover bottom-up initiatieven, werpen ze onbedoeld vele obstakels op. Van de participatiesamenleving komt daardoor weinig terecht. Mocht de burger een initiatief starten, dan strandt het al snel in het gemeentehuis. De gemeente is als zand in de goedlopende machine van een initiatief.
De laatste maanden heb ik onderzoek gedaan naar bottom-up initiatieven in krimpgebieden. Dit resulteerde in drie opvallende conclusies. Ten eerste heeft geen enkele onderzochte krimpgemeente een visie op bottom-up initiatieven. De gemeenten beschrijven wel hoe de burger kan participeren bij gemeentelijke plannen, maar niet hoe de gemeente kan participeren bij plannen van een burger. Er is geen overkoepelende visie of richtlijn aanwezig, waarin staat hoe ambtenaren de initiatiefnemers moeten behandelen. Alle onderzochte gemeenten geven daarentegen aan dat slechts een idee of gedachtegang voldoende is om te praten met een initiatiefnemer.
Een tweede conclusie is dat elke onderzochte krimpgemeente zelf aangeeft dat gemeentelijke procedures en regels bottom-up initiatieven afremmen. Een te gedetailleerd bestemmingsplan is het grootste obstakel voor een initiatief. Tegenover deze valkuil staat dat de gemeenten bereid zijn om beleid aan te passen als een goed initiatief zich aandient. De bereidheid om beleid aan te passen is echter niet afdoende om een initiatief tot een succes te brengen. Als gemeenten bottom-up initiatieven daadwerkelijk belangrijk vinden, moeten ze afstappen van het afremmende beleid en gaan sturen op basis van gezamenlijke waarden en principes.
De derde conclusie is dat er een verband bestaat tussen de hoeveelheid initiatieven en de omgang met bottom-up initiatief door de gemeente. Hoe meer de gemeente openstaat en hoe directer het een initiatief kan ondersteunen, hoe meer bottom-up initiatieven in de gemeente ontstaan. Belangrijk in de ondersteuning is een gemeentelijke intermediair, die eventueel de ontbrekende kennis, kunde en/of tijd bij initiatiefnemers kan aanvullen. Gemeenten die de regierol in eigen hand houden en initiatiefnemers weinig ruimte bieden, slagen er niet in om bottom-up initiatieven van de grond te krijgen.”
Bas Snoeker
Masterstudent Planologie